Администрацијата на претседателот Доналд Трамп, во соработка со милијардерот Илон Маск и неговиот нов Оддел за Владина Ефикасност, започна брзо и агресивно демонтирање на Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД). Овој потег не само што предизвика аларм кај демократските законодавци и меѓународните партнери, туку и доведе до правна битка во федералните судови.
Што значат кратењата?
Трамп, кој уште во својот прв мандат имаше критички став кон надворешната помош, сега оди чекор подалеку, барајќи целосно укинување на УСАИД. Масовните кратења резултираа со принуден одмор за повеќе од 8.000 вработени, додека само мал дел – околу 300 луѓе – ќе продолжат да работат на одредени витални програми. Во меѓувреме, повеќе од 5.000 локално ангажирани работници во странство се оставени во неизвесност.
Во рамки на реструктуирањето, администрацијата им даде 30-дневен рок на речиси сите вработени во странство да се вратат во САД, покривајќи ги нивните трошоци за патување. Но, доколку решат да останат подолго, ќе мора да ги покријат своите трошоци самостојно, освен ако не добијат специјална дозвола.
Политички судир: Национален интерес или идеолошка одмазда?
Секретарот за надворешни работи Марко Рубио тврди дека кратењата се неопходни за да се спречи “нелегално одобрување на средства” од страна на службениците на агенцијата. Според него, администрацијата нема намера „да казнува никого“, туку да се осигура дека американската надворешна помош ќе биде „во служба на националниот интерес“.
Но, демократските законодавци, како и асоцијациите на вработени во УСАИД, остро реагираа, нарекувајќи го овој потег нелегален и деструктивен. Поднесена е тужба во федералниот суд во Вашингтон, со цел да се спречи затворањето на агенцијата и да се врати финансирањето.
Според критичарите, овој потег ќе има катастрофални последици – не само за американските работници, туку и за милиони луѓе низ светот кои зависат од програмите за хуманитарна помош. Еден од најдраматичните примери е ризикот од уништување на половина милион тони храна која беше наменета за помош на најранливите.
Трамп и Маск – напредок или демонтирање на државните институции?
Зад овој драстичен потег стои и поголема стратегија – Трамп и Маск активно се залагаат за намалување на федералната бирократија, со акцент на укинување на институции кои ги сметаат за „неефикасни“. Маск, кој ја води новоформираната канцеларија за Владина Ефикасност, е директно вклучен во елиминирањето на УСАИД како независна агенција, со план некои од нејзините програми да бидат префрлени под Државниот Оддел.
Но, останува нејасно дали оваа политика ќе трае на долг рок. Додека Трамп на социјалните мрежи порача „ЗАТВОРЕТЕ ЈА!“, аналитичарите предупредуваат дека оваа одлука може да ја ослабне американската глобална позиција и да го остави вакуумот што ќе го пополнат Кина и Русија со своите геополитички амбиции.
Дали ова ќе биде последниот удар за УСАИД или судовите и Конгресот ќе успеат да го запрат овој процес, останува да се види.